Burhan Sönmez

Kan jij alles lezen, papa?

Vosje loopt de trappen naar de voordeur op, terug na een dag school, gevuld met de letter ‘s’. Ja jongen, dat kan ik. Ulysses, schiet door mijn hoofd, en al die alfabetten die ik niet ken, maar dat wil ik Vosje nog niet aandoen.

Maar papa, als je dat boek dan weglegt, en daarna weer oppakt, en het is twee keer zo moeilijk geworden, kan je het dan nog lezen? Nee, he?

Toch wel, bluf ik, en ik vraag me af of ze in de derde kleuterklas in volle coronacrisis het concept exponentiële groei correct weten uit te leggen, of dat de bron van deze vraag eerder te vinden is in de reeks dinosaurussen met quasi onuitspreekbare namen in zijn grote encyclopedie.

Nee, beweert hij stellig. De keer daarna, wanneer het nog eens twee keer zo moeilijk is geworden, dan kan je het zeker niet meer lezen.

Dat is waar, geef ik toe. Hij straalt. Maar weet je, zeg ik, je hoeft niet per se boeken te kunnen lezen om de mooiste verhalen te horen. Hij fronst – nu komt er een onverwachte plotwending, weet hij uit ervaring. Soms kan je gewoon onder een appelboom gaan zitten en wachten tot er een verhaal op je afkomt.

Zelf heb ik dat nooit zo ervaren, en Vosje zou een appelboom niet eens herkennen als hij er tegenaan liep, maar zo staat het in De onschuldigen, het boek dat ik lees. Het is natuurlijk niet toevallig een appelboom, ergens op een Koerdische hoogvlakte, besef ik nu pas.

Kewê, die opgroeide in de schaduw van een vervloeking en het merendeel van haar tijd onder de appelboom doorbracht, had geen weet van haar slanke lichaam, sneeuwwitte huid en fluweelzachte stem.

Burhan Sönmez, De onschuldigen

Je hoeft maar appels en vrouwen in één zin te noemen, en zonde en eerste liefde klinken mee, ook wanneer je, zoals ik nu, erover moet vertellen om je daar bewust van te worden. En er is nog een appelboom in het boek, dat kan geen toeval zijn, de boom waarmee de zwaartekracht begon, op het hoofd van Newton, in Cambridge.

Nee, antwoordt hij zelfzeker. Een boom kan niet voorlezen, en zeker niet schrijven.

Even overweeg ik hem uit te leggen dat bomen met elkaar praten, je hoort het in het geritsel van de bladeren en ruikt het in de schimmels die zich van wortelstelsel naar wortelstelsel slingeren. Maar dat is weer een andere roman. En ik gun het mezelf dat wij, vader en zoon, op gelijke hoogte staan, niet alles kunnen lezen, niet alles begrijpen.

Tegelijk vraag ik me af of de schrijver Cambridge koos als locatie omwille van de appelboom uit zijn Koerdische jeugd, of net andersom. Of dat de appelboom in Koerdistan verzonnen is, misschien was het een vijgenboom. Of dat het gelukkig toeval was, die appelbomen op twee zo verafgelegen plaatsen, een toeval dat de aarzelende schrijver gretig aangreep als bevestiging dat dit boek moet gaan zoals het gaat.

Ondertussen zijn we binnen, jassen uit, en hij loopt de woonkamer in, waar Raketman en zijn mama op hem wachten.

Ik treuzel nog even, en vraag me af wat het moeilijkste is, kinderen het gezin geven dat voor hen past, met alle eigenheid, eigenwijsheid en toeval dat bij hen hoort, of een boek schrijven waarin alles klopt. Een andere scène uit het boek mengt zich in mijn gepieker: een vrouw die door haar man verlaten werd zoekt troost op het graf van Wittgenstein. Ook daarvoor heeft hij dus Cambridge nodig, want van Wittgenstein’s graf is er maar een exemplaar, en dat ligt in Cambridge.

Het is allebei moeilijk, het gezin en het boek, laat ik de kwestie in het midden hangen, misschien is het zelfs iets waarover niet te spreken valt (mijn kennis van Wittgensteins werk is beperkt), en zijn het de vragen die geen antwoorden nodig hebben die het allerbelangrijkste zijn, meer dan de moord en doodslag, ziekte en bedrog, liefde en lust die de dagen en bladzijden vullen.

Ik open de deur. Buwahhhh. Hij brult me tegemoet.

Jij bent maar een Saichania, papa, en ik de Tyrannosaurus Rex.